F-35, AI Destekli İHA Kontrol Yeteneğini Başarıyla Gösterdi

F-35, Yapay Zeka Destekli Drone Kontrolünde Öncü Rol Üstleniyor

Lockheed Martin, F-35 Müşterek Taarruz Uçağı’nın (Joint Strike Fighter) yapay zeka (AI) destekli sistemlerle, geleceğin İnsansız Muharip Uçakları olan Collaborative Combat Aircraft (CCA) ve diğer insansız hava araçlarını (İHA) uçuş sırasında kontrol etme yeteneğini başarıyla sergilediğini duyurdu. Şirket, bu yeteneğin F-35 ve F-22 pilotlarının, havada bir “oyun kurucu” gibi hareket ederek birden fazla İHA’yı eş zamanlı yönetmelerine olanak tanıdığını belirtiyor.

Yapılan testler, F-35 ve F-22 kokpitlerine entegre edilmiş dokunmatik ekranlı tablet benzeri bir ara yüzün, çoklu İHA kontrolü için etkili bir araç olduğunu ortaya koydu. Bu teknoloji, pilotların düşman unsurlara karşı birden fazla İHA’yı yönlendirmesini ve görev esnasında bu araçların operasyonel etkinliğini artırmasını sağlıyor.

Lockheed Martin’in Açıklamaları

Lockheed Martin, geçtiğimiz gün yayımladığı 2024 yılı başarılarına ilişkin basın bülteninde, F-35’in CCA kontrol yeteneklerini detaylı bir şekilde açıkladı. Şirketin açıklamasına göre:

• Yapay zeka destekli mimariler, insansız sistemlerin uçuş sırasında entegrasyonunu sağlıyor.
• Pilotlar, dokunmatik ekran arayüzü üzerinden birden fazla insansız aracı kontrol ederek düşman unsurlara karşı daha etkili operasyonlar gerçekleştirebiliyor.
• Sistemler, F-35 ve F-22’nin mevcut donanım ve yazılım altyapısı üzerine inşa edilerek gelecekteki operasyonel testlere zemin hazırlıyor.

İnsansız ve İnsanlı Platformların İş Birliği

Lockheed Martin, Skunk Works birimi ve Iowa Üniversitesi Operatör Performans Laboratuvarı (OPL) ile birlikte yürüttüğü projelerle, insanlı ve insansız platformların birlikte çalışabilirliğini artırmayı hedefliyor. Kasım 2024’te gerçekleştirilen bir testte, OPL’nin geliştirdiği bir arayüz kullanılarak, bir L-39 Albatros jeti içindeki insan operatör, AI destekli L-29 Delfin jetlerini simüle edilmiş düşman uçaklarına karşı yönlendirdi. Bu test, F-35 ve F-22 için geliştirilen kontrol mimarisinin temelini oluşturuyor.

Collaborative Combat Aircraft (CCA) Programı ve Gelişmeler

ABD Hava Kuvvetleri’nin CCA programı, farklı döngülerdeki geliştirme süreçlerini kapsıyor. İlk aşama olan Increment 1 kapsamında, Anduril ve General Atomics gibi şirketler, farklı İHA prototipleri üzerinde çalışıyor. Lockheed Martin ise, bu aşamada sunduğu “altın kaplama” olarak tanımlanan, oldukça gizli ve maliyetli bir İHA tasarımının kabul edilmemesi üzerine, daha düşük maliyetli ve harcanabilir (expendable) İHA tasarımlarına odaklanmaya başladı.

ABD Hava Kuvvetleri’nin, Increment 1 kapsamında 100 ila 150 İHA satın almayı ve programın sonraki aşamalarında binlerce İHA’nın envantere eklenmesini planladığı belirtiliyor. Bu İHA’ların, F-35 gibi insanlı platformlarla entegre çalışarak hava üstünlüğünü sağlaması hedefleniyor.

Dokunmatik Ekranlar ve Pilot-Drone Yönetimi

F-35 ve F-22 gibi gelişmiş savaş uçaklarının, İHA’ları kontrol etme yeteneği kazanması, operasyonel ortamda önemli avantajlar sağlıyor. Özellikle F-35, geniş dijital dokunmatik ekranı ve TR-3 (Technology Refresh-3) yükseltmesi ile bu alanda önemli bir potansiyele sahip. TR-3, F-35’in gelecekte alacağı Block 4 güncellemeleri için yazılım ve donanım altyapısını oluşturuyor.

Bununla birlikte, pilotların bir yandan kendi uçaklarını yönetirken, diğer yandan birden fazla İHA’yı kontrol etmeleri gerekliliği, ciddi zorlukları da beraberinde getiriyor. Lockheed Martin ve General Atomics gibi şirketler, bu konuda farklı kontrol arayüzlerini test ediyor. Lockheed Martin, tablet benzeri bir arayüzün, test ve deneyler için en hızlı çözüm olduğunu savunurken, General Atomics yetkilileri, tablet kullanımının pilotlar için karmaşık olabileceğini belirtiyor.

Güvenli İletişim ve Lojistik Zorluklar

İnsanlı ve insansız platformların iş birliği, gelişmiş ve güvenli iletişim sistemlerini de gerektiriyor. F-35, yönlendirme ve kontrol için MADL (Multifunctional Advanced Data Link) kullanırken, F-22’nin IFDL (Intra-Flight Data Link) sistemine sahip olduğu biliniyor. Ancak bu iki sistem arasında doğrudan bir iletişim bulunmuyor. Lockheed Martin, bu sorunu aşmak için çevirici (translator) düğüm noktaları geliştirmek üzere çalışmalar yürütüyor.

F-35’in kontrol ettiği İHA’larda MADL veya IFDL entegrasyonu, güvenli ve karıştırmaya karşı dayanıklı bir iletişim ağı oluşturulmasını sağlayabilir. Alternatif olarak, İHA’ların çevirici veya yeniden iletici düğüm olarak kullanılması da değerlendiriliyor.

F-35 ve Gelecekteki Rolü

F-35, Collaborative Combat Aircraft programı ve diğer gelişmiş İHA projelerinde, insanlı hava araçlarının öncüsü konumunda yer alıyor. ABD Hava Kuvvetleri’nin yanı sıra Deniz Kuvvetleri ve Deniz Piyadeleri de F-35’i bu kapsamda kullanmayı planlıyor. AUKUS anlaşması kapsamında ABD, İngiltere ve Avustralya’nın da insansız hava araçları geliştirme konusundaki iş birliği dikkat çekiyor.

Lockheed Martin’in 2025 yılı için yayımladığı hedefler arasında, gerçek uçuş testlerinde insanlı ve insansız sistemlerin entegrasyonunun artırılması yer alıyor. Bu çalışmalar, ABD ve müttefiklerinin hava sahası hakimiyetini sürdürmesine yönelik önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.