Ukrayna’nın DELTA Sistemi: CJADC2 Sahada mı?

Ukrayna’nın DELTA Sistemi: CJADC2 Sahada mı?

Ukrayna, neredeyse üç yıldır süren yüksek yoğunluklu savaşın ortasında, dünyadaki pek çok ordunun yıllardır sadece kâğıt üzerinde tartıştığı bir soruya fiili bir cevap üretmiş durumda: Birleşik Ortak Tüm Alan Komuta ve Kontrol (CJADC2, Combined and Joint All Domain Command Control) benzeri bir mimari, sahada gerçekten çalıştırılabilir mi?

Washington merkezli Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi’nin (CSIS) 2024 tarihli analizi, bu soruya cevap arıyor. Rapor Ukrayna’nın DELTA adlı durumsal farkındalık ve savaş yönetim sisteminin, ABD Savunma Bakanlığı’nın CJADC2 vizyonuna beklenenden çok daha fazla yaklaştığını vurguluyor.

Bu yazıda, DELTA’nın nasıl ortaya çıktığını, hangi teknolojik mimariye dayandığını, hangi uygulamalar üzerinden bir ekosisteme dönüştüğünü ve NATO ile entegrasyon kabiliyetinin CJADC2 tartışmasına ne tür anlamlar kattığını ayrıntılı biçimde ele alacağız.

Rusya’nın Ukrayna’yı Dron saldırıları ile dize getirmeye çalıştığı bir harekat alanında Ukrayna’nın çözümleri tüm Dünya ordularınca ve askeri otoriterlerce yakından takip edilmektedir. Rusya Ukrayna savaşı dron savaşlarına döndü denebilir.

Yukarıdan Aşağıya CJADC2 Vizyonu ve Aşağıdan Yukarıya DELTA Gerçeği

ABD’nin CJADC2 yaklaşımı, Hava, Kara, Deniz, Uzay ve Siber alanları kapsayan tüm kuvvetler arasında ortak bir veri modeli ve ağ omurgası kurmayı hedefler. Amaç, komuta-kontrol süreçlerini tek bir birleşik “kill-web” üzerinde toplamak ve tüm alanlarda entegre bir karar destek mimarisi inşa etmektir. Bu vizyon, yukarıdan aşağıya planlanan, kapsamı geniş, teknolojik olduğu kadar bürokratik yönü de ağır bir mega program niteliği taşır.

DELTA ise tam tersine, sahadaki acil askeri ihtiyaçtan doğan aşağıdan yukarıya bir çözümdür. 2016 yılında Aerorozvidka gönüllüleri, Donbas cephesinde savaşan birliklere destek vermek için basit bir dijital harita uygulaması geliştirmeye başlar. Bu ilk uygulamanın amacı, düşman konumlarını sahadaki askerlerin görebileceği şekilde işaretleyerek daha iyi bir durumsal farkındalık sağlamaktır. Süreç içinde bu basit araç, giderek daha fazla işlev kazanan, çok kaynaklı veri alan ve bunları işleyen bir çekirdek sisteme dönüşür.

DELTA, 2023 yılında Ukrayna Savunma Bakanlığı’na devredilir ve 2024 itibarıyla Silahlı Kuvvetler, Ulusal Muhafızlar, Devlet Sınır Muhafız Teşkilatı ve diğer savunma kurumlarının paylaştığı ortak bir dijital altyapı haline gelir. Böylece farklı kurumsal yapıların üzerinde konumlanan, tüm savunma sektörünü kapsayan bir komuta-kontrol omurgası ortaya çıkar.

CSIS, bu dönüşümü anlatmak için Amazon benzetmesini kullanır: Amazon önce sadece kitap satan bir platform iken zamanla “her şeyin olduğu” bir pazara dönüşmüştür; benzer şekilde DELTA da başlangıçta yalnızca haritalama yapan dar kapsamlı bir uygulamadan, tüm alanları kapsayan bir dijital savaş alanı ekosistemine evrilmiştir. Bu benzetme, CJADC2 tartışmasına net bir mesaj verir: Önce sahada çalışan küçük ama etkili bir çekirdek inşa etmek, ardından bu çekirdeğin etrafında ekosistemi büyütmek daha gerçekçi ve etkilidir.

DELTA’nın Kurumsal Mimarisi: Basit Şema, Büyük Etki

DELTA ekosistemi bugün, Ukrayna Savunma Bakanlığı bünyesindeki İnovasyon ve Savunma Teknolojileri Merkezi tarafından yönetilmekte ve geliştirilmektedir. Merkez, Aerorozvidka’dan devralınan sistemi kurumsal bir çerçeveye oturtmuş ve tüm savunma kurumlarına yaygınlaştırma görevini üstlenmiştir. Bu yapı, hem devletin resmi sahipliğini hem de sahadan gelen taleplere hızlı yanıt verebilecek esnekliği bir arada barındırmaya çalışır.

Saha düzeyinde DELTA, cephe hattı boyunca konumlanmış sekiz durumsal farkındalık merkezi üzerinden çalışır. Bu merkezler, insansız hava araçları, uydular, sabit kameralar, yer sensörleri, keşif birlikleri ve özel unsurlar gibi çok farklı kaynaklardan gelen istihbaratı bir araya getirir. Toplanan veriler, bu merkezlerde işlenir, doğrulanır ve sahadaki kullanıcılara yeniden dağıtılır. Böylece, hem taktik hem de operatif düzeyde sürekli beslenen bir ortak operasyonel resim ortaya çıkar.

Sistem, taktik timlerden stratejik liderliğe kadar tüm komuta kademelerinde kullanılmaktadır. Cephedeki asker, akıllı telefon veya tablet üzerinden DELTA’ya erişerek görev sahasına ilişkin güncel bilgileri görebilmektedir. Kolordu ve ordu düzeyindeki karargâhlarda geniş ekranlı COP (Common Operational Picture) arayüzleri kullanılırken, stratejik liderlik daha filtrelenmiş ve özetlenmiş görünümler üzerinden karar vermektedir. Erişim modeli, rütbe, görev ve rol esasına dayanan kademeli giriş izinlerine dayanır. Böylece aynı sistem, farklı seviyelerde farklı ayrıntı düzeyleri sunabilmektedir.

Mobil eğitim ekipleri, cepheden cepheye, birlikten birliğe dolaşarak DELTA kullanımını yerinde öğretmekte ve kullanıcıların yetkinliğini güncel tutmaktadır. Bu yaklaşım, sistemin “kâğıt üzerinde kalan bir C2 projesi” değil, günlük askeri hayatın doğal bir parçası haline gelmesini sağlamaktadır. DELTA böylece formel bir yazılım projesi olmaktan çıkıp, sahadaki kullanıcı kültürüyle beslenen canlı bir ekosisteme dönüşmektedir.

Teknik Mimari: Bulut, Çoklu Veri Kaynağı ve Sürekli İterasyon

Veri Katmanı: Çok Kaynaklı, Sürekli Büyüyen Akış

DELTA, çok sayıda heterojen kaynaktan veri toplar ve bunları tek bir ortak resim üzerinde birleştirir. İHA ve FPV dron görüntüleri, uydu görüntüleri ve ticari SAR sensörleri, sabit karasal kameralar ve sensörler, birlik raporları ve keşif timlerinin gözlemleri bu veri akışının ana bileşenleridir. Topçu birliklerinden, hava kuvvetlerinden ve donanmadan gelen geri beslemeler de sisteme işlenir. Buna ek olarak, sivil kullanıcıların belirli kanallar ve uygulamalar üzerinden ilettiği raporlar da belirli filtreleme ve doğrulama süreçlerinden geçirilerek kullanılabilir hale getirilir.

Bu çok kaynaklı veri havuzu, DELTA’nın oluşturduğu ortak operasyonel resim üzerinde katmanlar halinde gösterilir. Veriler silinmez; böylece savaş alanındaki gelişmeleri geriye dönük analiz etmek mümkün olur. Bu yaklaşım, hem operasyon sonrası değerlendirmeleri destekler hem de gelecekteki planlamalar için değerli bir bilgi arşivi oluşturur. Geriye dönük izlenebilirlik, savaşın dinamiklerini anlamak ve taktik ile doktrin düzeyinde ders çıkarabilmek için kritik bir işlev görür.

Bulut Tabanlı Mimari

DELTA, verilerini yurtdışında barındırılan bulut altyapıları üzerinde depolar ve işler. Bu tercih, Rusya’nın Ukrayna içindeki fiziksel sunuculara yönelik füze ve insansız sistem saldırılarının etkisini sınırlamak için yapılmış stratejik bir tercihtir. Bulut tabanlı mimari sayesinde sistem, ülke içindeki veri merkezlerinin vurulması halinde bile çalışmaya devam edebilir.

Öte yandan bu yaklaşım, güvenilir ve kesintisiz internet bağlantısı ihtiyacını artırır. Ukrayna bu bağımlılığı, özellikle Starlink gibi ticari uydu internet çözümlerini yaygın biçimde kullanarak dengelemektedir. Ön cephedeki birlikler dahi, uydu internet bağlantısı üzerinden DELTA’ya erişebilmekte, harita, video ve mesajlaşma fonksiyonlarını kullanabilmektedir. Bağlantı altyapısının bu şekilde çeşitlendirilmesi, DELTA’nın yüksek yoğunluklu ve kesintili ortam koşullarında bile işlevsel kalmasını sağlar.

Geliştirme Hızı: Yazılım Dünyası Standardında Bir Ordu

DELTA’nın dikkat çeken bir diğer özelliği, geliştirme hızıdır. 2022 yılı boyunca sistem için 30’dan fazla yeni sürüm yayınlanmış ve 40’tan fazla yeni özellik devreye alınmıştır. Bu hız, geleneksel savunma tedarik programlarının alışılmış döngüsünün çok üzerindedir. Pek çok ülkede C2 sistemlerine yönelik yazılım güncellemeleri yıllar içinde devreye girerken, DELTA mühendisleri ön cepheden gelen taleplere aylar değil haftalar içinde yanıt vermeye çalışmaktadır.

Bu sürekli iterasyon yaklaşımı, CJADC2 benzeri sistemlerin yaşaması ve anlamlı kalması için geliştirme temposunun doktrin kadar önemli olduğunu gösterir. Savaş alanı, sabit ihtiyaçlara değil, sürekli değişen tehditlere ve fırsatlara sahiptir. Bu nedenle, C2 yazılımlarının da canlı, güncellenebilir ve hızlı evrilebilen bir yapıda olması gerekir. DELTA, bu açıdan modern yazılım dünyasının pratiklerini savunma teknolojisine başarıyla taşımış bir örnek olarak öne çıkar.

“Haritadan Ekosisteme”: DELTA Uygulamalarının Evrimi

DELTA bugün tek bir uygulamadan ibaret değildir; ortak bir çekirdeğe bağlı, birbirini tamamlayan uygulamalar ailesinden oluşur. Bu ekosistemin merkezinde, sahadaki tüm verileri görselleştiren ve diğer uygulamaların beslediği harita tabanlı arayüz yer alır.

Delta Monitor – Dijital Savaş Alanı Haritası

Delta Monitor, DELTA’nın ilk ürünü ve hâlâ sistemin kalbidir. Kullanıcılar bu arayüze web tarayıcıları, iOS ve Android uygulamaları üzerinden erişebilir. Harita üzerinde, düşman birlik ve araçlarının konumları, tahkimatlar, hendekler, tank engelleri, insansız hava araçları, elektronik harp istasyonları ve yetkiye bağlı olarak dost birlik konumları ayrı katmanlar şeklinde görüntülenir.

Bu harita, sahadaki taktik seviyeden komuta kademelerine kadar herkes için ortak bir referans noktasıdır. Her ay yaklaşık 600.000 düşman objesi sisteme işlenmekte ve bu objeler, planlama ve icra süreçlerinde kullanmak üzere milyonlarca kayıttan oluşan bir veri tabanına eklenmektedir. Bu yoğun veri akışı, Delta Monitor’ü sadece bir harita aracı olmaktan çıkarıp, savaş alanının dinamiklerini gösteren ana operasyonel ekran haline getirir.

Mission Control – Drone Görev Senkronizasyonu

Mission Control, Ukrayna’nın yaygın insansız sistem kullanımını düzenleyen bir uçuş ve görev planlama modülüdür. Dron operatörleri bu uygulama üzerinden görev zamanı, hedef bölge, görev türü (keşif, taarruz, topçu atış düzeltmesi gibi) ve diğer kritik bilgileri girer. Böylece aynı sahada faaliyet gösteren farklı ekipler, görev çakışmalarını ve frekans karmaşalarını en aza indirebilir.

Bu modül üzerinden her ay yaklaşık 106.000 drone görevi planlanmaktadır. Operatörler, görev sonrası gözlemlerini, özellikle düşman elektronik harp faaliyetlerine ilişkin notları da sisteme ekler. Bu veriler zaman içinde birikerek, gelecekteki görev planlamaları için istatistiksel ve analitik değer taşıyan büyük bir bilgi kaynağı haline gelir.

UA DroneID – Drone IFF Sistemi

UA DroneID, klasik hava platformları için kullanılan “Identification Friend or Foe” (IFF) mantığını insansız sistemlere uyarlayan bir uygulamadır. Bu modül sayesinde Ukrayna dronları, sahadaki diğer dost unsurlar tarafından dost olarak tanınabilir. Böylece, yoğun insansız faaliyet yürütülen alanlarda dost ateşi riski azaltılır ve hedef ayrımı daha güvenli şekilde yapılır.

Delta Tube – Canlı Video Akışı

Delta Tube, İHA’lardan ve sabit kameralardan gelen canlı video akışının yönetildiği uygulamadır. Bu platform, ön saflardaki birliklerin ve komuta merkezlerinin Full HD kalitesinde canlı görüntüleri izlemesine imkân sağlar. Akışın sahibi, videoyu kimlerin izleyebileceğini belirleyerek erişim kontrolü uygular. Bu esneklik, hassas operasyonlarda sadece yetkili personelin ilgili görüntülere erişebilmesini mümkün kılar.

Vezha – Video Analizi ve Ortak Taktik Görüntüleme

Vezha, başlangıçta sahadaki Yastruby birliği tarafından geliştirilen ve daha sonra DELTA ekosistemine entegre edilen bir video analizi ve koordinasyon platformudur. Yüzlerce insansız hava aracından gelen görüntü aynı anda izlenip çözümlenebilir. Dron ekipleri, topçu birlikleri ve komuta merkezleri, Vezha üzerinden aynı video akışı üzerinde birlikte çalışarak hedef tespiti, ateş idaresi ve hasar kıymetlendirme süreçlerini hızlandırır. Bu entegrasyon, görüntü temelli istihbarat ile ateş gücü arasında daha sıkı bir bağ kurulmasını sağlar.

Avengers – Yapay Zekâ ile Hedef Tespiti

Avengers, DELTA’nın yapay zekâ temelli hedef tespit modülüdür ve ekosistemin AI tarafındaki amiral gemisi sayılabilir. Sistem, dronlardan ve yer kameralarından gelen binlerce eşzamanlı video akışını analiz ederek otomatik hedef tespiti yapar. Raporlara göre Avengers, haftalık yaklaşık 12.000 düşman ekipmanını tespit edebilmektedir. Bu modül, kamufle edilmiş veya örtü altında bulunan hedefleri tanıma ve sahte hedefleri ayırt etme kabiliyetiyle öne çıkar.

Bu yaklaşım, AI destekli komuta-kontrolün sahadaki somut örneklerinden biridir. İnsan operatörlerin tek tek izleyemeyeceği kadar büyük hacimli video verisi, yapay zekâ tarafından ön filtrelemeden geçirilir; böylece operatörlerin dikkatini önemli noktalara odaklaması sağlanır ve karar döngüsü hızlanır.

Messaging Service – Entegre Güvenli Mesajlaşma

DELTA’nın mesajlaşma servisi, ekosistem içine gömülü, şifreli bir iletişim katmanıdır. Kullanıcılar bu uygulama üzerinden birimler arasında koordinasyon sağlayabilir, hedef ve görev bilgilerini paylaşabilir. Sistem, belirli bölgeler veya obje türleri için tetikleyici uyarılar tanımlamaya imkân verir. Örneğin belirli bir alana yeni bir düşman unsuru girdiğinde veya kontrol hattında değişiklik olduğunda, ilgili kullanıcıların cihazlarına gerçek zamanlı bildirim gönderilebilir.

Bazı birlikler, iç iletişimlerinin tamamını bu mesajlaşma servisine taşımaya başlamıştır. Ancak arayüz ve ölçeklenebilirlik konusunda hâlen geliştirilmesi gereken yönler bulunduğu için, sistemin bu kısmı kademeli olarak iyileştirilmektedir. Buna rağmen, mesajlaşma servisinin DELTA’nın diğer fonksiyonlarıyla sıkı entegrasyonu, sahadaki tepki süresini ve koordinasyon kalitesini belirgin biçimde artırmaktadır.

MDM – Askeri Uygulamalar için Güvenli “App Store”

DELTA’nın MDM (Mobile Device Management) bileşeni, askeri kullanıcıların kişisel veya bağış yoluyla edinilmiş telefon ve tabletlerinde güvenli, şifreli ve izole bir alan oluşturan mobil cihaz yönetim sistemidir. Bu platform üzerinden, güvenlik denetimlerinden geçmiş uygulamalar askerlerin cihazlarına dağıtılır. Yaklaşık 68 uygulama bu platformda yer almakta; bunların 14’ü doğrudan operasyonel ihtiyaçlara yönelik özel yazılımlardır.

MDM, güçlü kimlik doğrulama mekanizmalarıyla çalışır ve bir cihazın kaybolması veya düşman eline geçmesi durumunda, cihazdaki verilerin uzaktan silinmesine imkân tanır. Bu sayede, sahadaki kullanıcıların günlük hayatlarında kullandıkları cihazlar, yüksek güvenlik gerektiren askeri uygulamalar için de kullanılabilir hale gelir ve güvenlik riski kontrol altında tutulur.

Analitik Platform – Delta’nın Gelecek Aşaması

DELTA’nın bugüne kadar temel önceliği, veriyi toplamak ve görselleştirmek olmuştur. Ancak savaşın karmaşıklığı arttıkça, sahadaki personelin daha gelişmiş analitik ve karar desteği talepleri de artmaktadır. Bu nedenle, DELTA ekibinin önündeki bir sonraki büyük hedef, yapay zekâ destekli analitik bir platform inşa etmektir.

Bu yeni aşamada, serbest metin halinde gelen raporların içinden anlamlı unsurların otomatik çıkarılması ve bunların harita üzerinde temsil edilebilen yapılandırılmış objelere dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Geliştirilmesi planlanan araçlardan biri de, Ukraynaca konuşan bir sohbet arayüzü üzerinden teknik destek ve analiz sunan, ChatGPT benzeri bir sistemdir. Böylece kullanıcılar karmaşık sorguları doğal dilde ifade ederek, harita ve veri tabanı üzerinden yanıt alabileceklerdir.

NATO ve Müttefiklerle Entegrasyon: DELTA’nın CJADC2 Boyutu

DELTA, yalnızca Ukrayna için bir savaş yönetim sistemi değildir; NATO ve müttefik sistemlerle birlikte çalışabilirlik kabiliyetini sahada test etmiş ve önemli ölçüde kanıtlamış bir platformdur. Bu yönü, CJADC2 tartışmasının koalisyon boyutu açısından özellikle dikkat çekicidir. NATO ile birlikte çalışabilir bir sistem olup hem JADC2 hemde CJADC2 için uygun çözümler sunar.

Link 16 Uyumluluğu

2023 itibarıyla DELTA’nın, NATO’nun taktik veri linki standardı olan Link 16 üzerinden veri alışverişi yapabildiği doğrulanmıştır. Bu, DELTA’nın F-16 gibi modern savaş uçaklarıyla ve diğer Link 16 uyumlu platformlarla ortak taktik resim paylaşabildiği anlamına gelir. CJADC2 bağlamında bu, hava unsurlarının, kara ve deniz tabanlı sensör ve efektörlerle aynı ağ içinde yer alabildiği bir kill-web yapısına doğru atılmış kritik bir adımdır.

CWIX24 Tatbikatı: 15 Sistemle Birlikte Çalışabilirlik

NATO’nun CWIX24 (Coalition Warrior Interoperability eXploration, eXperimentation, eXamination, eXercise) tatbikatında DELTA, 10 farklı ülkeden 15 ayrı durumsal farkındalık ve komuta-kontrol sistemi ile birlikte test edilmiştir. Bu testlerde DELTA, hava, deniz, kara, siber, uzay, sağlık ve lojistik verilerini içeren tam bir operasyonel resim paylaşımı gerçekleştirmiştir. Böylece DELTA, yalnızca ulusal ölçekte değil, koalisyon ağlarıyla da veri alışverişi yapabilen bir sistem olduğunu göstermiştir.

Bu sonuç, DELTA’nın basit bir ulusal uygulama olmaktan çıkıp, NATO ağlarında bir düğüm noktası haline gelebildiğini ortaya koyar. Özellikle gelecekte Ukrayna’nın NATO yapılarıyla entegrasyonu derinleştiğinde, bu teknik altyapının değeri daha da artacaktır.

Polonya’nın TOPAZ Sistemiyle Entegrasyon

DELTA, Polonya’nın KRAB kundağı motorlu obüsleri ve RAK havan sistemleri için kullanılan TOPAZ ateş kontrol sistemiyle de entegre edilmiştir. Bu entegrasyon sayesinde DELTA, dost birlik konumlarını, hedef bilgilerini ve diğer taktik verileri TOPAZ’a aktarabilmekte; böylece ortak bir topçu kill-chain’i kurulabilmektedir. Bu örnek, farklı ülkelerin milli sistemleri arasında güvenli veri alışverişinin, sahadaki operasyonel etkiyi doğrudan arttırdığını göstermektedir.

REPMUS 24: 50+ İnsansız Platformun Tek Merkezden Yönetimi

Portekiz’de icra edilen REPMUS 24 tatbikatında Ukrayna Donanması, DELTA’yı kullanarak su altı, su üstü, kara ve hava platformlarından oluşan 50’den fazla insansız sistemi tek bir ağ üzerinden koordine etmiştir. Bu tatbikat, deniz ve kıyı güvenliği, kritik altyapı korunması ve çok alanlı insansız operasyonlar gibi alanlarda DELTA’nın yeteneklerini sergileme fırsatı sunmuştur.

Tatbikat sırasında DELTA, Rheinmetall tarafından geliştirilen Robotics-L kara robotu gibi farklı üreticilere ait platformlarla da başarıyla entegre edilmiştir. Bu deneyim, DELTA’nın yalnızca insanlı ve sabit sistemler için değil, karma bir insansız platform ekosistemi için de merkez görevi görebildiğini göstermektedir. Böylece Ukrayna sahası, çok alanlı harekât ve CJADC2 benzeri komuta-kontrol doktrinleri için fiili bir laboratuvar niteliği kazanmıştır.

DELTA’dan CJADC2’ye: Batılı Ordular İçin 7 Stratejik Ders

CSIS raporu ve diğer açık kaynak analizleri, DELTA deneyiminin Batılı ordular ve özellikle NATO ülkeleri için önemli dersler içerdiğini göstermektedir. Bu dersler, Türkiye gibi kendi milli C2 altyapısını geliştiren ülkeler açısından da yol gösterici olabilir.

İlk olarak, büyük ve kapsamlı vizyonlarla başlamak yerine, çalışan bir çekirdek yetenek inşa etmek daha etkilidir. Harita tabanlı bir durumsal farkındalık uygulaması ile başlayan DELTA’nın zaman içinde bir ekosisteme evrilmesi, bu yaklaşımın sahadaki başarısını kanıtlamıştır.

İkinci olarak, harita merkezli bir mimari, tüm uygulamaların tek bir COP arayüzüne bağlanması sayesinde kullanıcı eğitimini kolaylaştırır ve karar vericiyi çok sayıda dağınık ekran yerine tek bir ana resim üzerinde çalışmaya teşvik eder.

Üçüncü ders, iterasyon hızının doktrin kadar kritik olduğudur. Yılda bir sürüm güncellemesi yapan sistemler, savaşın hızına uyum sağlayamaz; DELTA’nın aylık veya daha sık yayımlanan sürümleri, sahadaki gereksinimlere çok daha uyumlu bir gelişim modeli sunmaktadır.

Dördüncü olarak, bulut altyapısı ve Starlink gibi ticari çözümlerle entegre bir dijital omurga, artık modern savaşın “dijital ikmal hattı” olarak görülmelidir.

Beşinci ders, dron merkezli bir kill-chain yapısının C2 mimarisinin göbeğine yerleştirilmesidir. Mission Control, UA DroneID, Vezha ve Avengers gibi modüller birlikte ele alındığında, dronlar sadece uçan platformlar değil, aynı zamanda ağın hem veri üreten hem de veri tüketen düğümleri haline gelir.

Altıncı olarak, yapay zekâ bugün öncelikle görüntü analizi alanında kendini gösterse de, gelecekte metin, sinyal ve lojistik verilerinin de AI ile işlenmesi beklenmektedir. Bu dönüşüm, komuta-kontrol sistemlerinin karar destek kapasitesini kökten değiştirecektir.

Son olarak, koalisyon entegrasyonunun tasarımın en başında düşünülmesi gerektiği açıktır. Link 16, TOPAZ, CWIX ve REPMUS gibi entegrasyon senaryoları, DELTA’nın kod ve veri modeline sonradan eklenmiş yamalar değil, sistemin doğal gelişim çizgisi içinde ele alınmış bileşenlerdir. Bu yaklaşım, ulusal sistemlerin ittifak içinde değer üretmesini ve ortak harekât kabiliyetinin gerçek anlamda artmasını sağlar.

Türkiye ve NATO İçin Ne Anlama Geliyor?

DELTA örneği, Türkiye ve NATO için bir dizi kritik soruyu gündeme getirir. Milli C2 projeleri, özellikle hava ve kara müşterek sistemleri, sahadaki ihtiyaçlara ne kadar hızlı yanıt verebilmektedir? İnsansız hava araçları, deniz platformları ve kara robotları için DELTA benzeri birleşik bir görev yönetim katmanı ne ölçüde geliştirilmiştir?

NATO’nun FMN, ESC2S/EC2 ve ABD’nin CJADC2 girişimleriyle tam uyumlu, fakat sahada pratik olarak kullanılan bir çekirdek uygulama ne kadar olgunlaşmıştır? Yapay zekâ destekli video ve metin analizi, C2 sistemlerine entegrasyon düzeyi açısından hâlâ “pilot proje” aşamasında mı, yoksa günlük operasyonların bir parçası haline gelmiş midir?

Ukrayna’nın DELTA tecrübesi, çok alanlı komuta-kontrol kavramının (MDO Multi Domain Operation) artık yalnızca sunumlarda ve dokümanlarda tartışılan teorik bir çerçeve olmadığını göstermektedir. Doğru tasarlanmış, hızlı geliştirilen ve sahadaki kullanıcılarla birlikte evrilen bir yazılım ekosistemi, CJADC2 benzeri vizyonların sahada çalışabilir hale gelmesini sağlamaktadır. Bu gerçeklik, önümüzdeki yıllarda hem NATO içinde hem de ulusal savunma planlamalarında dikkate alınması gereken temel bir referans noktası olacaktır.

Benzer şekilde Güney Kore İHA savunması için tüm ülkeyi kapsayan bir çözümü hayata geçirmeye çalışıyor. Kuzey Kore kaynaklı İHA tehditleri için bunu zorunlu bir eylem olarak görüyorlar.