Low Altitude Economy, Alçak İrtifa Yeni Stratejik Cephe
Çin’in öncülük ettiği Alçak ve çok alçak İrtifa Ekonomisi, şehirlerin 1000 metre altındaki hava sahasını yeni bir ekonomik ve stratejik alan olarak tanımlıyor
Küresel Vertiport Patlaması
2025–2029 döneminde dünya genelinde yaklaşık 980 vertiportun inşa edilmesi bekleniyor. Bu rakam, 2024’te başlanan yalnızca 24 vertiport ile kıyaslandığında olağanüstü bir sıçrama demek. Özellikle Çin, kısa sürede yüzlerce yeni programı devreye alarak “düşük irtifa ekonomisi” vizyonunun altyapısını kuruyor. Shenzhen ve Guangdong eyaletleri bu stratejinin merkezinde yer alıyor; sadece Guangdong’da 2027’ye kadar 100’den fazla vertiportun faaliyete geçmesi planlanıyor. Buna karşılık Kuzey Amerika son beş ayda 43, Avrupa ise yalnızca 3 yeni vertiport projesi açıklayabildi.
Rapor Verisi:
- Küresel pazar değeri (2024–2029): 1,093 milyon USD
- 2030’a doğru pazar büyüklüğü tahminleri: 10–36 milyar USD (CAGR %45–62)
- Kuzey Amerika’da 100 civarı vertiport planı; San Francisco, Chicago ve Dallas öne çıkan bölgeler.
- Avrupa’da çoğu vertiport havaalanı (airport) tabanlı ve küçük ölçekli, ama Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya’da eVTOL entegrasyon planları hızlanıyor.
Türkiye’de düşük arazi maliyetleri avantaj sağlayabilir. Gelişme potansiyeli var.
Low Altitude Economy: Yeni Stratejik Cephe
Çin’in öncülük ettiği Low Altitude Economy (Alçak ve Çok Alçak İrtifa Ekonomisi), şehirlerin 1000 metre altındaki hava sahasını yeni bir ekonomik ve stratejik alan olarak tanımlıyor. eVTOL hava taksilerinden kargo dronelarına, acil sağlık tahliyelerinden askerî lojistiğe kadar geniş bir kullanım alanına sahip.
Shenzhen yönetimi, 12 milyar yuanlık yatırımla 2026’ya kadar 1.200 kalkış-iniş platformu kurmayı planlıyor. Bu, sadece sivil değil aynı zamanda dual-use (çift kullanımlı) bir altyapı modeli. Düşük irtifa ekonomisi, şehir-üstü hava sahasında egemenlik ve denetim kapasitesi yaratarak Çin’in bölgesel güç projeksiyonunu pekiştiriyor.
Tablo Detayı:
- McKinsey analizine göre büyük şehirlerde 85–100 vertiport, orta ölçekli şehirlerde 38–65 vertiport gerekebilir.
- Avrupa DACUS projesi ortalama her 3.000 kişiye bir vertiport gerektiğini öngörüyor.
McKinsey analizleri; Daha çok küresel mega-şehirler (ör. New York, Londra, Pekin, Şanghay, Sao Paulo gibi 10M+ nüfuslu şehirler) üzerinden yapılmış. Buradaki “85–100 vertiport” büyük şehirlerin operasyonel kapasitesine göre geliştirilen genel bir öngörü. Yani hem Çin hem ABD hem Avrupa gibi büyük metropoller için geçerli sayabileceğimiz ön görü.
DACUS (Demand and Capacity Optimisation in U-Space); AB tarafından yürütülen bir araştırma projesi. Bu nedenle “her 3.000 kişiye bir vertiport” öngörüsü özellikle Avrupa şehirleri için hazırlanmış. Ama metodoloji AB dışına da uyarlanabilir.
ABD ve Avrupa’nın Yaklaşımı
ABD, Çin’in hızlı altyapı hamlesine karşılık teknoloji odaklı bir savunma hattı kuruyor. Blue UAS programı ile güvenilir drone ekosistemi oluşturulurken, CLUE (Common Low Altitude Unmanned picture Environment) yazılımı sayesinde düşük irtifada uçan tüm dost-düşman unsurların tek ekranda görülebilmesi sağlanıyor. Bu sistem “Drone Air Picture” konseptini mümkün kılıyor. Vertiportlar bu altyapıya bağlandığında sadece ticari eVTOL trafiği değil, aynı zamanda askerî ve güvenlik amaçlı drone operasyonları da ortak bir durumsal farkındalık resmine entegre olacak. Bu, NATO/ABD için şehir-üstü hava sahasında yeni bir UTM-C2 katmanı anlamına geliyor.
Avrupa’da ise vertiport gelişimi daha yavaş ama düzenleyici kurumların öncülüğünde ilerliyor. Fransa ve Almanya’da Lilium ve Volocopter projeleri öne çıkarken, İtalya Milano bölgesinde Skyports ile Lilium’un ortaklığı dikkat çekiyor. İngiltere, Skyports Infrastructure üzerinden Londra merkezli ağ kuruyor. AB genelinde ise DACUS projesi, uzun vadede her 3.000 kişi için bir iniş-kalkış noktası planlamasıyla sistematik bir yaklaşım geliştiriyor. Avrupa’nın avantajı, güçlü regülasyon çerçevesi ve entegrasyon yeteneği; dezavantajı ise yüksek maliyetler ve yavaş ilerleyen projeler.
Türkiye İçin Fırsat ve Riskler
Türkiye’de henüz kapsamlı bir vertiport master planı bulunmuyor. Ancak:
- TUSAŞ’ın eVTOL konsept çalışmaları devam ediyor
- Baykar’ın İHA ekosistemi, gelecekte bu ağlara bağlanabilecek potansiyeli taşıyor.
ASELSAN ve HAVELSAN için ise UTM yazılımları, radar sistemleri, komuta-kontrol çözümleri büyük bir fırsat. Avrupa raporlarında da belirtildiği gibi Türkiye, daha düşük arazi maliyetleri sayesinde Avrupa ortalamasının altında maliyetlerle vertiport kurabilir. Öte yandan Çin’in düşük irtifa ekonomisi, sivil altyapı görünümlü olsa da askerî gözetim ve hızlı intikal için kullanılabilir. Bu da Türkiye’nin kendi şehir-üstü hava stratejisini geliştirmesini zorunlu kılıyor.
Tablo 1: Bölgesel Vertiport Dağılımları (2025–2029)
| Bölge | Tahmini Vertiport Sayısı | Not |
|---|---|---|
| Çin / Asya Pasifik | 500+ | Guangdong 100+, Shenzhen 1200 platform planı |
| Kuzey Amerika | 100 | San Francisco, Chicago, Dallas merkezli kümelenmeler |
| Avrupa | 50 civarı | Fransa, Almanya, İtalya, İspanya ve İngiltere’de sınırlı ağlar |
| Orta Doğu | 60+ | BAE, Katar, Suudi Arabistan lüks hub odaklı |
| Latin Amerika | 100 | Brezilya öncü, güneş panelli vertiportlar |
| Türkiye | Belirlenmemiş | Düşük arazi maliyetleri avantaj sağlayabilir |
Vertiportlar artık sadece şehir içi taksi ağları değil, geleceğin belirgin hava sahası kontrol noktaları dır. Çin altyapı hızıyla, ABD ise ağ merkezli teknolojiyle bu ihtiyaca cevap veriyor. Avrupa regülasyon gücünü ön plana çıkarırken, Türkiye bu yarışta düşük maliyet avantajıyla konumunu netleştirmek zorunda.
Askeri alanda da karşılıı olan bu teknolojinin bir sonucu olarak ABD Yüksek hızlı dikey kalkış İHA programı başlatıyor. Muherebe alanında daha sık göreceğimiz bir dönem doru gitmekteyiz
