Y.Z.Destekli Askeri Sistemler İçin Etik Laboratuvarları

Fransa, Yapay Zekâ Destekli Askeri Sistemler İçin Etik ve Uygunluk Laboratuvarları Kurdu

Paris, DefenceTrend – Fransa, askeri alanda yapay zekâ (AI) kullanımını hem teknik yeterlilik hem de etik uygunluk açısından değerlendirmek amacıyla kapsamlı test ve analiz altyapısı geliştirdi. Savunma Bakanlığı’nın öncülüğünde kurulan IRSEM ve DGA Lab, Avrupa’da bu alanda öncü rol üstlenen iki stratejik merkez olarak dikkat çekiyor.

IRSEM: Etik ve Stratejik Derinlik

Fransız Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı çalışan Stratejik Askeri Araştırma Enstitüsü (IRSEM), yapay zekânın askeri doktrinler üzerindeki etkisini etik ve stratejik boyutlarıyla ele alıyor. Otonom sistemlerin savaş hukuku ile uyumluluğu, sivil-asker ayrımı, sorumlu kullanım gibi konular IRSEM’in çalışma alanları arasında yer alıyor. Kurum, NATO ve AB düzeyinde oluşturulan etik kuralların uyarlanmasında da aktif rol oynuyor.

DGA Lab: Karar Mekanizmalarını Test Eden Teknolojik Merkez

Fransa’nın Savunma Tedarik Ajansı’na (DGA) bağlı olarak faaliyet gösteren DGA Lab, askeri yapay zekâ algoritmalarının teknik testlerinden sorumlu. Özellikle karar verme şeffaflığı, algoritmik güvenilirlik, misyon senaryolarında davranış uyumu gibi başlıklar bu merkezde detaylı şekilde analiz ediliyor. Laboratuvar, AI sistemlerini sadece verimlilik değil, etik sürdürülebilirlik açısından da denetliyor.

DGA Lab, Thales, Safran ve Atos gibi Fransız savunma sanayi devleriyle iş birliği içinde çalışırken; CNRS ve INRIA gibi akademik kurumlarla da yakın araştırma ortaklıkları yürütüyor.

Askeri AI Sistemlerinde “Etik Uyum” Artık Zorunluluk

Fransa’nın bu iki merkez aracılığıyla yürüttüğü çalışmalar, modern savaş sistemlerinde yapay zekâ kullanımıyla ilgili yeni bir döneme işaret ediyor. Sadece teknik başarı değil; askeri karar sistemlerinin şeffaflığı, hesap verebilirliği ve etik uyumu artık temel değerlendirme kriterleri arasında yer alıyor.

Fransa, bu altyapısıyla Avrupa savunma mimarisinde AI-etik entegrasyonunun öncüsü olmayı hedefliyor. Geliştirilen test altyapısı, NATO uyumlu çok uluslu harekâtlarda kullanılacak sistemlerin standardizasyonu açısından da kritik rol oynayacak.

 NATO ve CDE Etik Kuralları – Askeri Yapay Zekâ İçin Temel İlkeler

NATO’nun Yapay Zekâ Etik İlkeleri (NATO Principles of Responsible AI in Defence – 2021)
NATO 2021 yılında, yapay zekâ uygulamalarına dair aşağıdaki 6 temel etik ilkeyi kabul etti:

1. Sorumluluk (Responsibility): Karar alma süreçlerinde insan sorumluluğu mutlaka korunmalı.
2. İzlenebilirlik (Traceability): AI sistemlerinin karar süreçleri şeffaf ve denetlenebilir olmalı.
3. Güvenlik (Reliability): Sistemler öngörülebilir şekilde çalışmalı ve arızalara dayanıklı olmalı.
4. Yönlendirilebilirlik (Governability): İnsanlar, AI sistemlerini devre dışı bırakma ve yönlendirme gücüne sahip olmalı.
5. Uyumluluk (Compliance): Uluslararası hukuk, IHL (International Humanitarian Law) ve insan haklarıyla tam uyum sağlanmalı.
6. Önyargısızlık (Bias Mitigation): Verilere dayalı ayrımcılığı azaltacak önlemler alınmalı.

Bu prensipler, NATO Innovation Hub ve STO (Science and Technology Organization) çalışmaları kapsamında geliştirilen AI savunma projelerine entegre ediliyor.

CDE (Comité Défense Éthique) – Fransız Savunma Etik Rehberi (2023)
Fransız Savunma Bakanlığı’nın etik kurulu olan CDE, 2023 yılında yayınladığı raporda şu prensipleri öne çıkardı:

• Human-in-the-loop zorunluluğu: Özellikle ölümcül güç kullanımında her zaman insan kararı olmalı.
• Algoritmik şeffaflık: Her AI sisteminin “neden ve nasıl karar verdiği” anlaşılır olmalı.
• Etik test zorunluluğu: Sahaya çıkmadan önce AI sistemleri etik değerlendirmeye tabi tutulmalı.
• Dual-use farkındalığı: Sivil-asker ayrımı olmayan teknolojilerde ek güvenlik ve denetim mekanizmaları olmalı.
• Etik dokümantasyon: Her AI sisteminin geliştirme süreci, kullanılan veri kaynakları ve test senaryoları etik arşivlerde belgelenmeli.

Fransa tarafından önderlik edilen çalışma gelecekte yapay zeka ile yapılan çalışmaların daha etik ve ahlaki olmasına katkı sağlayacak. NATO bu çalışmaları desteklemekte ve yakından takip etmektedir. Bir çok ülkede ve ABD de yapay zeka komutanlığı kuruldu. Bu çalışmalar bu komutanlıklar tarafından da yakından izlenmektedir.